21 lutego 2023 weszło w życie rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 16 lutego 2023 r. w sprawie badań na obecność alkoholu lub środków działających podobnie do alkoholu w organizmie pracownika. Tego dnia zaczęła obowiązywać nowelizacja Kodeksu pracy i niektórych innych ustaw z dnia 1 grudnia 2022 r., która wprowadza m.in. możliwość kontrolowania trzeźwości pracowników.

Kiedy pracodawca może kontrolować trzeźwość pracownika?

Kontrola trzeźwości pracownika może zostać wprowadzona przez pracodawcę, jeżeli jest to niezbędne do zapewnienia ochrony życia i zdrowia pracowników lub innych osób lub ochrony mienia. Nie może ona naruszać godności oraz innych dóbr osobistych pracownika.

Ustawodawca nie wymienia rodzajów prac czy stanowisk, które ma obejmować kontrola trzeźwości, więc mamy tutaj do czynienia z szeroką dopuszczalnością tejże kontroli.

Wprowadzenie kontroli trzeźwości, grupę lub grupy pracowników objętych kontrolą trzeźwości i sposób przeprowadzania kontroli trzeźwości (rodzaj urządzenia wykorzystywanego do kontroli, czas i częstotliwość przeprowadzania) ustala się w układzie zbiorowym pracy lub w regulaminie pracy albo w obwieszczeniu, jeżeli pracodawca nie jest objęty układem zbiorowym pracy lub nie jest obowiązany do ustalenia regulaminu pracy. 

O wprowadzeniu takiej kontroli pracodawca powinien poinformować pracowników w zwyczajowo przyjęty w swoim zakładzie pracy nie później niż 2 tygodnie przed rozpoczęciem jej przeprowadzania.

Kontrola może być przeprowadzana prewencyjnie, jeśli jest to przewidziane w przepisach wewnątrzzakładowych.

Metoda badania 

Pracodawcy mogą samodzielnie przeprowadzać kontrolę trzeźwości pracownika. Nie muszą wzywać odpowiednich organów państwowych.

Kontrola trzeźwości przeprowadzana jest przez pracodawcę z wykorzystaniem metod niewymagających badania laboratoryjnego przy użyciu urządzeń posiadających ważne dokumenty potwierdzające ich kalibrację lub wzorcowanie. W związku z tym można użyć np. alkomatu.

Niedopuszczenie do pracy

 Pracodawca nie dopuszcza pracownika do pracy w następujących sytuacjach:

• gdy kontrola trzeźwości wykaże obecność alkoholu w organizmie pracownika wskazującą na stan po użyciu alkoholu albo stan nietrzeźwości w rozumieniu art. 46 ust. 2, albo 3 ustawy z dnia 26 października 1982 r. o wychowaniu w trzeźwości i przeciwdziałaniu alkoholizmowi;
• gdy zachodzi uzasadnione podejrzenie, że pracownik stawił się do pracy w stanie po użyciu alkoholu albo w stanie nietrzeźwości lub spożywał alkohol w czasie pracy.

Pracodawca ma obowiązek przekazania pracownikowi do wiadomości informacji na temat podstawy niedopuszczenia do pracy.

Badanie stanu trzeźwości przeprowadzane przez odpowiedni organ

Na żądanie pracodawcy lub pracownika niedopuszczonego do pracy uprawniony organ powołany do ochrony porządku publicznego przeprowadza badanie stanu trzeźwości pracownika przy użyciu metod niewymagających badania laboratoryjnego.

Organ ten, zleca przeprowadzenie badania krwi, jeśli:

1. nie ma możliwości przeprowadzenia badania przy użyciu metod niewymagających badania laboratoryjnego;
2. pracownik niedopuszczony do pracy odmawia poddania się badaniu metodą niewymagającą badania laboratoryjnego;
3. pracownik niedopuszczony do pracy żąda przeprowadzenia badania krwi pomimo przeprowadzenia badania metodą niewymagającą badania laboratoryjnego;
4. stan pracownika niedopuszczonego do pracy uniemożliwia przeprowadzenie badania metodą niewymagającą badania laboratoryjnego;
5. nie ma możliwości wskazania stężenia alkoholu z powodu przekroczenia zakresu pomiarowego urządzenia wykorzystywanego do pomiaru.

Jeżeli wynik badania nie wykaże stanu po użyciu alkoholu albo stanu nietrzeźwości pracownika, okres niedopuszczenia pracownika do pracy stanowi okres usprawiedliwionej nieobecności w pracy, za który pracownik zachowuje prawo do wynagrodzenia.

Natomiast, gdy wynik będzie pozytywny, to pracownikowi nie przysługuje wynagrodzenie za ten czas.

Narkotyki i dopalacze 

Pracodawca może wprowadzić kontrolę pracowników na obecność w ich organizmach środków działających podobnie do alkoholu, w sytuacji gdy jest to niezbędne do zapewnienia ochrony życia i zdrowia pracowników lub innych osób lub ochrony mienia. 

Jeśli kontrola wykaże obecność takiej substancji, pracodawca nie dopuszcza pracownika do pracy.