Podczas zawierania różnego rodzaju umów dosyć często wymagana jest wpłata określonej sumy pieniężnej na poczet zawartego zobowiązania. W dzisiejszym wpisie skupimy się na instytucji zadatku oraz porównamy ją z zaliczką.
Czym jest zadatek?
Jest to suma pieniężna lub rzecz przekazana przy zawarciu umowy. Stanowi dodatkowe zastrzeżenie umowne.
Zadatek jest czynnością prawną realną, stąd też konieczne jest fizyczne wydanie jednej ze stron przedmiotu tej czynności w chwili zawarcia umowy. Zastrzeżenie zadatku przed momentem zawarcia umowy lub po jej zawarciu nie wywoła skutku prawnego.
Przedmiot i wysokość zadatku
Najczęściej przedmiotem zadatku są pieniądze, ale mogą być nim również „rzeczy zamienne”.
Zwyczajowo, zadatek stanowi niewielki ułamek ceny. Gdy jego wartość przewyższa wartość świadczenia, może to zostać uznane za sprzeczne z naturą zobowiązania.
Funkcja zadatku
Podstawową funkcją zadatku jest „zabezpieczenie finansowe” na wypadek niewywiązania się z postanowień umowy przez jedną ze stron. Można powiedzieć, że niejako „dyscyplinuje” dłużnika do wykonania zobowiązania.
Co więcej, pełni funkcję „zaliczki” na poczet przyszłego świadczenia.
Skutki zastrzeżenia zadatku
Art. 394 § 1 KC „W braku odmiennego zastrzeżenia umownego albo zwyczaju zadatek dany przy zawarciu umowy ma to znaczenie, że w razie niewykonania umowy przez jedną ze stron druga strona może bez wyznaczenia terminu dodatkowego od umowy odstąpić i otrzymany zadatek zachować, a jeżeli sama go dała, może żądać sumy dwukrotnie wyższej.”
Niewykonanie musi być spowodowane przyczyną, za którą dłużnik odpowiada. Skorzystanie z tego uprawnienia zamyka drogę do odszkodowania. Aczkolwiek istnieje pogląd, że wierzyciel może nie skorzystać z prawa do zachowania (zapłaty) zadatku i dochodzić odszkodowania na zasadach ogólnych.
Jeśli umowa zostanie wykonana zadatek zostaje zaliczony na poczet świadczenia strony, która go dała. Natomiast, jeżeli zaliczenie nie jest możliwe ulega zwrotowi.
W sytuacji, gdy umowa zostanie rozwiązana zadatek powinien zostać zwrócony, a obowiązek zapalny sumy dwukrotnie wyższej odpada. Dotyczy to również przypadków, gdy niewykonanie umowy nastąpiło wskutek okoliczności, za które żadna ze stron nie ponosi odpowiedzialności albo za które ponoszą odpowiedzialność obie strony.
Zadatek a zaliczka
Zaliczka w przeciwieństwie do zadatku nie została uregulowana wprost przepisami prawa. Jednakże warto zerknąć na przepisy Kodeksu cywilnego o umowach wzajemnych.
Przedmiotem zaliczki mogą być tylko i wyłącznie pieniądze.
W razie należytego wykonania zobowiązania zaliczka zostaje zaliczona na poczet przyszłego świadczenia. W przeciwnej sytuacji można domagać się jej zwrotu oraz naprawienia szkody.
W przypadku niezawarcia umowy kwota musi zostać zwrócona przez stronę, która ją otrzymała. Nie mówimy tutaj o żadnej dwukrotności tejże kwoty.
Zaliczka nie musi zostać przekazana w chwili zawarcia umowy, jej uiszczenie możliwe jest do momentu wykonania umowy.
